Ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a’r Fro, mae tîm o glinigwyr a phobl â phrofiad bywydol yn trawsnewid y ffordd rydym yn cefnogi pobl sy’n gwella o gaethiwed i opioidau. Mae Gwasanaeth Cymorth Seicolegol Buvidal (BPSS), a ddatblygwyd gan y Seiciatrydd Ymgynghorol Dr Jan Melichar a’r Seicolegydd Clinigol Dr Lucie James, yn cyfuno effeithiau sefydlogi therapi amnewid opioidau hir-weithredol â gofal seicolegol sy’n seiliedig ar drawma.
Model Newydd ar gyfer Adferiad
Mae Buvidal, meddyginiaeth chwistrelladwy fisol ar gyfer dibyniaeth ar opiadau, yn cynnig sefydlogrwydd corfforol a seicolegol i unigolion, gan greu lle ar gyfer adferiad dyfnach. Gan gydnabod nad yw meddyginiaeth yn unig yn ddigon, crëwyd y BPSS i ddarparu therapi cofleidiol i’r rhai sydd ar Buvidal, gan eu helpu i brosesu trawma, ailadeiladu perthnasoedd ac ailgysylltu â’u bywydau. Mae’r gwasanaeth yn cynnig hyd at 32 o sesiynau therapi estynedig ac yn gweithredu gyda pholisi presenoldeb hyblyg, gan ddeall bod bywyd go iawn yn anrhagweladwy ac anaml y bydd adferiad yn llinol.
Dywedodd un cleient yn gryf:
“Rydw i wedi newid yn wirioneddol ar lefel sylfaenol. Fel rydw i’n rhydd, rydw i’n rhydd. Rydw i’n rhydd i reoli fy hun a’m emosiynau a’m gweithredoedd. Rydw i wedi cael fy rhyddid yn ôl. Dydw i ddim yn garcharor yn fy nghorff fy hun mwyach.”
Graddio’r Hyn sy’n Gweithio
Yn 2023, daeth y tîm â’r BPSS i’r Academi Lledaenu a Graddfa: rhaglen ddwys tair diwrnod a gynhelir gan Sefydliad Calon y Ddraig i gefnogi timau â syniadau beiddgar, profedig i gynyddu eu heffaith. Yno, buont yn gweithio ochr yn ochr â chyfoedion o bob cwr o GIG Cymru a thu hwnt, gan archwilio sut i egluro eu pwrpas, cyfleu eu heffaith, a lledaenu eu dull ar draws y system.
“Roedd yr Academi Lledaeniad a Graddfa yn amhrisiadwy,” meddai Dr Lucie James. “Fe helpodd ni i ddod â’n syniadau at ei gilydd a meddwl yn strategol am ble roedden ni eisiau mynd. Ers hynny, rydym wedi meithrin perthnasoedd newydd gyda’r timau Llunio Newid a Gwerth mewn Iechyd, ac mae diddordeb yn y model yn tyfu ledled Cymru.”
Effaith Diriaethol
Mae’r canlyniadau’n siarad drostynt eu hunain. Dangosodd gwerthusiad diweddar fod 75% o unigolion a ddechreuodd driniaeth gyda’r BPSS wedi parhau i ymgysylltu, a bod 50% o’r rhai a gwblhaodd yr haen gyntaf o therapi yn teimlo’n barod i fynd i’r afael â’u hiechyd meddwl a’u trawma. Mae cleientiaid wedi nodi gostyngiadau mewn trallod seicolegol a gwelliannau yn ansawdd bywyd, ailgysylltu â theulu, dod o hyd i dai sefydlog, a symud i wirfoddoli neu waith â thâl.
Mae’r effaith yn ymestyn y tu hwnt i adferiad unigol. Yn y grŵp cyntaf o 20 o gleientiaid BPSS, gostyngodd nifer y dyddiau gwely iechyd meddwl mewnol o 40 yn y chwe mis cyn dechrau triniaeth i ddim yn y chwech i ddeuddeg mis canlynol.
Nawr, mae 67 o gleientiaid yn defnyddio’r gwasanaeth hwn ac mae hyn yn cyfateb i ostyngiad o 137 o Ddiwrnodau Gwely Iechyd Meddwl, sy’n cynrychioli gostyngiad cost o dros £70,000.
Dywedodd Joe Brown, Partner Busnes Gwerth mewn Iechyd BIP Caerdydd a’r Fro, “Am bob 100 o gleientiaid BPSS, byddem yn disgwyl gostyngiad o 205 diwrnod yn nifer y dyddiau gwely iechyd meddwl cleifion mewnol. Gan ddefnyddio Costio Lefel y Claf, byddai hyn yn cyfateb i arbediad cost cyfle o £105,000. Felly, am bob 100 o gleientiaid a welir o dan BPSS, byddem yn disgwyl arbediad cost cyfle o £105,000.”
Mae hyn nid yn unig yn adlewyrchu trawsnewidiad personol dwys ond hefyd yn arbediad effeithlonrwydd sylweddol i GIG Cymru. Mae llawer o unigolion hefyd wedi ail-ymgysylltu â’u hiechyd corfforol, gan gynnwys mynychu apwyntiadau a ohiriwyd ers amser maith a thriniaeth ar gyfer cyflyrau difrifol fel canser.
Edrych Ymlaen
Dechreuodd y BPSS fel cynllun peilot dwy flynedd ac mae bellach wedi sicrhau blwyddyn arall o gyllid gan Lywodraeth Cymru, gyda chefnogaeth gref gan Fwrdd Clinigol Iechyd Meddwl Caerdydd a’r Fro a’r Bwrdd Cynllunio Ardal. Mae’r tîm wedi ymrwymo i weithio gyda phartneriaid ledled Cymru i gefnogi mabwysiadu modelau tebyg mewn ardaloedd eraill.
Mae eu huchelgais yn glir: ymgorffori cefnogaeth seicolegol sy’n seiliedig ar drawma fel rhan safonol o wasanaethau triniaeth opioidau ledled y wlad.
Dywedodd Huw Griffiths, Pennaeth Sefydliad Calon y Ddraig, “Mae Buvidal yn darparu sefydlogrwydd. Mae’r BPSS yn darparu gobaith. Gyda’i gilydd, maent yn cynnig llwybr at iachâd i bobl sy’n llywio tirwedd gymhleth caethiwed a thrawma. Gyda chefnogaeth Academi Lledaenu a Graddio, nid yn unig y mae’r tîm hwn yn newid bywydau, maent yn helpu i newid y system.”
Darllenwch fwy am y Rhaglen Lledaeniad a Graddfa yn Sefydliad Calon y Ddraig.
